Kaymaz QARAQAN
İRAN TÜRKLERİNİN DURUMUNA GİRİŞ (1.CI BÖLÜM)
Kaçar Hanedanından sonra Rıza Pehlevi 1925´de Pehlevi Hanedanını kurdu. Kurduğu rejim bir Ulus Devlet[1] rejim idi. Rıza Pehlevi şu Ulus dvleti üç eksene odaklamıştı; Milliyetçilik, Antikizm ve Modernizm. Milliyetçilik sürecinde Farslardan ve Farslara benzerliği olanlardan ?Kürtlerden, Lorlardan, Leklerden, Gilekilerden ve Mazenilerden- başka soyların ve kabilelerin baskısına baş vurdu. Bu açıdan Rıza Pehlevi´in milliyetçi olmadığı söylenilebilir. Çünkü milliyetçilik ulusal iradeye dayanmaktadır; aksi takdirde egemenlik kültüründen ayrı ulusların bastırılması milletçilik değil, Şovenizm adlandırılmaktadır. İktidarı elinde tutan Rıza Pehlevi, Ulus devletin adını İran[2] adlandırarak şu ulus devletin tek ırkını Arı ırkı ve Farsçayı tek resmi dili ilan etti. Belelikle İran sınırları içerisinde yaşayan Areplerin, Beluçların ve en yoğun nüfusla geniş şekilde İran´ın çeşitli bölgelerinde yaygın olmuş tarihsel yerli Türk boylarının ekonimik, politik ve kültürel durumları aksadı.
Buna rağmen 1979´da İran İsalm Devrimin´den sonra ise Farslardan başka etnikler nüfus çoğunluğuna göre başta olan Türklerin durumu hiç değişmeden katı koşullarla sürdürülüyor. Nitekim İran İsalm Rejim´i Pehlevi dönemindeki milletçilik kavramını olgunlaştırmış oldu ve en belirgen olan üç farklı tavırla (1-Ümmet söylemi 2-Kolonileştirme 3-Diaspora)[3] şovenizmi içererek sonucunda Farslaşma-İranileşme´ği Türklerde gerçekleştiriyor.
Bugünkü İran´da tek resmi dil Farsçadır; bütün idari, hukuki işlemler, yönetim, eğetim ?okullarla üniversitelerin tam seviyeleri- ve kitle iletişim alanları Farsça konuşulmaktadır. Demek İran´da yaşayan Türkler kendi ana dillerinde eğetim hakkından yoksundur. Oysa verilen rakamlarda İran´da yaklaşık 33-34 milyon[i] Türk yaşamaktadır. Fakat İran devlet politikasına göre bugüne dek İran Türklerinin nüfus dağılımıyla ilgili herhangi resmi arştırma yayımlanmamıştır. Birleşmiş milletler nüfus fonu (UNFPA) İran istatistik tanıtımı bölümünde İran Türklerinin nüfus dağılımını %27 ve Dünya Bankası Ülke Profilleri veri tabanına göre 2004 yılında 66,1 milyonluk İran nüfusunun %42´sini Türkler oluşturmakta olup, bu oranda yaklaşık 25 milyon Türk nüfusunu göstermektedir.[4] -[5]
1- ?????? ??????? ?????? ?? ????? ????? ????? ?????? ?????? ??? ????? 1384? ? 37 ?? 39 - ???????? ?????? ????? ??????? ? ???? ???? ?????? ??? ???? ????? ? ?????? ??????? 1380? ? 255 - ???? ????? ????? ????? ? ??????? ????? ?? ?????? ?????? ??? ??????? ???? ????? 1373? ? 78
[2]- 1935 yılında, Rıza Pehlevi İran sözcüğünün politik yazılarda kullanımına yabancı egemenleri çağırdı. Talebi aldıktan sonra İngiliz egemeni Avam Kamarası´nda değerlendirerek onayladı. Daha artık bilgi için bakınız: HC Deb 20 February 1935 vol 298 cc 350-1
[3]- Bunu gelecekteki makalalarda ele geçireceğiz.
[4]- Çehregani, Mahmut Ali (2003). ?Hedefimiz Millî Kültürümüze Sahip Çıkmaktır?, 2023, sayı 14, Ankara ? Güldiken, Kadir (1998). ?İran´da Yaşayan 33 Milyon Türkü Düşününüz?, Azerbaycan, sayı 322, sayfa: 44
[5]- Ütük, Kazım (2002). ?Araftaki Ülke: İran?, 2023, sayı 14, sayfa 10
İran´daki monist politikalar nedeniyle etkin Fars unsurları (eğetim, medya va devletin baskın güçleri) altında Türkler farslaşarak Türkçe ise risk altındadır. Örnek olarak üsteki veride Halaç boyunun (bilhassa Kum eyaletinde yaşıyorlar) veya Bıçakçı boyunun (bilhassa Kirman eyaletinde yaşıyorlar) Türkçeleri ölmektedir. Azerbaycan Türklerinde de durum aynıdır, çünkü egemenlik sistemi aynıdır. Ancak Azerbaycan´da Farslaşmak hızla devam etmiyor fakat Azerbaycan´dan Tahran´a, Mazenderan´a ve başka Türk kökenli olmayan eyaletlere göç edenler de Türkçe kadınlar ve çocuklar içinde kaybolmuş gibi erkekler içinde de berbat durumdadır.
Bu durumlar yetmiyormuş gibi, bugün İran´da İran Türklerinin Türk olmadıkları ve Fars-Arı soyundan gelen bir halk oldukları İran mektup kitaplarında okutturularak bütün Türkçe coğrafya adlarını da Farsça etmiş etmektedirler. Bu yüzden İran İsalm Rejimi´ni oluşturan tüm vatandaşların Fars-İran dilli, Fars-İran kültürlü ve Fars-İran değerleri paylaşması esastır.
Kaymaz QARAQAN (M.R.A.M)
Tahran 31 Ekim 2019
