Unutulan Türkler 4: Finlandiya Tatar Türkleri
Finlandiya ya da resmî adıyla Finlandiya Cumhuriyeti, Kuzey Avrupa’da Baltık Denizi kıyısında yer alan bir Kuzey Avrupa ülkedir. İskandinav Yarımadasında, başkenti Helsinki’dir. Doğusunda Rusya, kuzeyinde Norveç ve batısında İsveç yer alır.
Finlandiya, 1809 yılında İsveç idaresinden Çarlık Rus idaresine geçmişlerdir. Rus idaresine geçince Rusya´dan tüccarlar Finlandiya´ya gelmeye başlar. Tataristan´da kürk ve kumaş ticareti yapmaya başlayan Tatar Türklerinin bir kısmı böylelikle Finlandiya´ya yerleşmiştir. Yerleşen Tatar Türkleri, Mişer boyuna mensupturlar (Küçük 2012, s. 116).
Literatürde Finlandiya Türkleri, Fin-Tatar toplumu veya Türk-Tatar toplumu olarak da adlandırılmaktadır (Küçük 2012, s. 116). Tatar kelimesi, çeşitli zamanlarda farklı değişik anlamlarda kullanılmıştır. Ruslar yüzyıllar boyunca Rusya Avrupa’sında yaşayan Türk kökenli Müslüman için; Batılı bilginler Türkistan ve Karadeniz’de yaşayan Türkler için; Osmanlı ise 16. yüzyıldan itibaren Kuzey Türkleri için kullanmıştır. Tatar kelimesi ilk olarak Orhun Yazıtlarında geçmektedir.
Tatar Türklerinin büyük bir çoğunluğu Finlandiya´nın başkenti Helsinki´de yaşamaktadır. Başkent dışında Tampere, Jarvenpaa, Turku ve Kotka’da yaşayan Tatar Türkleri bulunmaktadır (Yılmaz 2017). Finlandiya, 1917 yılında Rusya´dan ayrılmıştır. SSCB kurulmasının ardından sınırlar kapatılmıştır. Finlandiya´daki Tatar Türkleri, Tataristan´a geçememiş ve Tataristan ile irtibatları kesilmiştir. Finlandiya 1919 yılında yeni bir anayasa kabul edince Tatar Türkleri tekrar teşkilatlanmak zorunda kalmışlardır. Ufa´da bulunan Müslümanların Merkez-i Diniyye Nezaretinden ayrılarak Finlandiya İslam Cemaati olarak Helsinki´de teşkilatlanmışladır. Kendi millî, dinî gelenek ve göreneklerini, yaşam biçimlerini, inanışlarını korumak ve sosyal etkinliklerde bulunmak için bulunmak için teşkilatlanırlar.
Finlandiya Tatar Türkleri 1935 yılında “Finlandiya Türkleri Birliği”, spor kulübü olan “Yoldız Spor Kulübü” 1945 yılında kurulmuştur. 1925 yılında kurulan “Finlandiya Cemaati İslamiyesi” Finlandiya hükümeti tarafından resmen tanınmış ve kanun önünde onaylanmıştır (Binark 2020).
Finlandiya atar Türkleri için 1948 yılında Halk mektebi açılmıştır. Bu okul Fin ve İsveç okullarının sahip olduğu imkânlara sahip olmuş ve burayı bitiren çocuklar Fin-İsveç okullarında eğitimlerine devam etmişlerdir. Bu okulda eğitim Tatar şivesi ve Türkiye Türkçesi ile yapılmıştır. Tatar Türklerinin Mişer şivesi, Çağatay Kıpçakçasından çok Oğuz Türkmen lehçesine benzemektedir (Küçük 2012, s.120).
Finlandiya, 1998 yılında yürürlüğe giren Avrupa çerçeve anlaşması ile bölge ve azınlık dillerine ilişkin sözleşmeyi onaylamıştır. Böylece Tatar Türk cemiyeti korunma altına alınmıştır. Finlandiya Tatar Türkleri bu anlaşma ile kültürel değerlerini yıllarca en iyi şekilde koruyarak günümüze kadar getirmişlerdir. Türk-Tatar toplumu, Finlandiya´nın millî azınlıkları arasında yer almaktadır (Küçük 2012, s.121).
Günümüzde Avrupa’nın kuzeydoğusunda Finlandiya’da yaşayan Tatar Türkleri, Fin halkı ve hükumeti tarafından saygı duyulan bir topluluktur. Türk kültürünü ve dilini yıllarca en iyi şekilde koruyup yaşatmışlardır. Türkiye’ye kardeşlik ve dostluk bağı ile bağlıdır. Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulduğu andan itibaren, Finlandiya Tatar Türklerine maddi ve manevi destek olmuştur. Finlandiya Tatar Türkleri, Finlandiya-Türkiye, Finlandiya- Rusya, Tataristan Cumhuriyeti ve Türk Cumhuriyetleri arasında ticarî ve kültürel ilişkilerin gelişmesinde önemli rolleri vardır.
Kaynakça
Küçük, E. (2012). Finlandiya’da Türk-Tatar Toplumu. Uluslararası Türk ve Tarih Araştırmaları Dergisi, 114-140.
Binark, N. (2020). Finlandiya’da Yaşayan Kazan Türkleri.
https://www.wikiwand.com/tr/Tatarlar (11.04.2020)
(NOT: Recai Gülgezen paylaşımından alıntı)
